Η ιστορία της Θεσπρωτίας στα γρήγορα.....

Στο βορειοδυτικό αυτό μέρος της Ηπειρωτικής γης υπολογίζεται ότι έζησε από Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή (40.000 – 2.500 π.Χ.) ο τύπος ανθρώπου του Neanderthal και του Homo Sapiens.Πελασγοί, Κάρες, Λέλεγες ήταν τα προελληνικά φύλλα και κατοίκησαν στην περιοχή, όπως άλλωστε και σ’ όλη την Ήπειρο, για να ακολουθήσουν μετά, κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο, (1900 – 1600 π.Χ.), οι Θεσπρωτοί κατεβαίνοντας από τα βόρεια. Σ’ αυτούς οφείλεται και οι ονομασία Θεσπρωτία.Από νωρίς οι Θεσπρωτοί εμφανίζονται ως υπολογίσιμο ναυτιλιακό έθνος, το οποίο λαμβάνει ενεργό μέρος στον Τρωικό Πόλεμο, αλλά και τους Περσικούς Πολέμους. Στην περιοχή της Παραμυθιάς υπάρχουν ερείπια Πελασγικών τειχών που αποδεικνύουν τη θέση της αρχαίας πόλης Ελλά όπου βασίλευε ο παππούς του Ομηρικού ήρωα Αχιλλέα! Η κάθοδος των Δωριέων (περί το 1100 π.Χ.) αναγκάζει και Θεσπρωτούς να μεταναστεύσουν. Με ηγέτη τον Θεσσαλό προς τη Θεσσαλία και τον Γραικό προς τη Βοιωτία. Γράες (= Γραικοί) αποίκησαν την Κύμη της Ιταλίας τον 8ο αιώνα. Ίσως αυτοί να «ήταν η αιτία» που οι Λατίνοι μας ονόμασαν Γραικούς – Graecia! Τα επόμενα χρόνια, στη γη της Θεσπρωτίας κατοικούν άποικοι Ηλείοι και Κορίνθιοι. Μέρος λαμβάνουν και κατά τονΠελοποννησιακό Πόλεμο. Μεγάλη ναυμαχία έλαβε χώρα στα Σύβοτα (433 π.Χ.) ανάμεσα στο συμμαχικό στόλο των Κορινθίων και του ενωμένου στόλου Κερκυραίων και Αθηναίων!Πολιτιστικό και θρησκευτικό κέντρο των Θεσπρωτών αναδεικνύεται η Ελέα (κοντά στο χωριό Βέλιανη της Παραμυθιάς). Δεύτερη έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών ήταν η πόλη Τιτάνη (σημερινή Γκούμανη).Κατά τα μακεδονικά χρόνια και η Θεσπρωτία, όπως εξάλλου και όλη η Ήπειρος, προσδένεται στο άρμα των ισχυρών της εποχής, των Μακεδόνων. Αγωνίζεται στο πλευρό τους εναντίον των Ρωμαίων και μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα (168 π।Χ.) γίνεται μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στα Βυζαντινά χρόνια ανήκει στο Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος, ωσότου δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1431 υποκύπτει στον Τουρκικό ζυγό και απελευθερώνεται με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 1913.